Μια σπουδαία έκθεση μέσα από την οποία αναδεικνύεται η εικαστική και λογοτεχνική διάσταση του Φώτη Κόντογλου, εγκαινιάσθηκε το βράδυ της Παρασκευής 18 Νοεμβρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών.
Στα εγκαίνια της έκθεσης η οποία θα διαρκέσει έως τις 31 Ιανουαρίου 2022 παραβρέθηκε πλήθος κόσμου. Ενδεικτικό της ανταπόκρισης του κοινού είναι το γεγονός ότι ο χώρος της Δημοτικής Πινακοθήκης άρχισε να κατακλύζεται από πολίτες αρκετές ώρες πριν την πραγματοποίηση των εγκαινίων.
Στην έκθεση παρουσιάζονται για πρώτη φορά έργα του Φώτη Κόντογλου όπως πρωτότυπα χειρόγραφά του καθώς και πρωτότυπες συγγραφικές του εκδόσεις. Η έκθεση είναι ενταγμένη στις δράσεις του Δήμου Πατρέων με το γενικό τίτλο ΄΄1922-2022 Πρόσφυγες΄΄.
Η πρόεδρος του Πολιτιστικού Οργανισμού Κατερίνα Γεροπαναγιώτη στην ομιλία της τόνισε ότι «…Η εποχή που έζησε και δημιούργησε ο Φώτης Κόντογλου, ήταν μια ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδος στη σύγχρονη ελληνική ιστορία. Η προσωπική του ζωή, επίσης σφραγίστηκε από δυσκολίες. Η ορφάνια του από μικρή ηλικία, η προσπάθεια να σπουδάσει, ο ξεριζωμός του από το Αϊβαλί με τη μικρασιατική καταστροφή, αλλά και τα σκληρά χρόνια της κατοχής, όπου αναγκάστηκε να πουλήσει το σπίτι του για να επιβιώσει, σηματοδοτούν τα χρονικά και κοινωνικά ορόσημα, μέσα στα οποία άνθισε η πιο δημιουργική του έκφραση. Το καλοκαίρι του 1945, στο περιοδικό Ελεύθερα Γράμματα, δημοσιεύθηκε κείμενο διαμαρτυρίας κατά των αντιδραστικών εξτρεμιστικών επιθέσεων σε βιβλιοπωλεία, θέατρα, εφημερίδες. Μεταξύ των διανοουμένων που υπογράφουν ήταν και ο Κόντογλου.
Αναμφισβήτητα υπήρξε μια πολυσχιδής προσωπικότητα με ιδιότυπο έργο, διπλά προσανατολισμένο τόσο στη λογοτεχνία όσο και τη ζωγραφική. Εργάστηκε με εντυπωσιακή προσήλωση «σαν ζωγράφος που γράφει ή σαν λογοτέχνης που ζωγραφίζει», αναζητώντας την «ελληνικότητα» στην αυθεντική της έκφραση, μέσα από τη λαϊκή και μεταβυζαντινή μας παράδοση.
Ένα πνεύμα σταθερής προσήλωσης, χαρακτηρίζει τις προσπάθειές του για την επαναφορά στους κανόνες της τέχνης, της αγιογραφίας, φέρνοντας στο προσκήνιο μια παράδοση που είχε απαξιωθεί, κάτι που αποτυπώνεται όχι μόνο στα θρησκευτικά, αλλά και, με πιο ελεύθερο τρόπο, στα κοσμικά του έργα. Στη συνολική στάση του, είναι φανερή η απογοήτευση και η απώλεια εμπιστοσύνης στη δυτικότροπη σκέψη, ιδιαίτερα μετά από τις καταστροφές που προκάλεσε στην ανθρωπότητα ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Αναζητά τις μορφές και τους ήρωές του, στους απλούς ανθρώπους της ανατολής και των μακρινών τόπων που, ζώντας απομονωμένοι, παρέμεναν αγνοί και ανόθευτοι.
Οι αναζητήσεις αυτές του Κόντογλου, δεν ήταν ξεκομμένες από τις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, που είχαν διαμορφωθεί στον ελληνικό χώρο. H Μικρασιατική καταστροφή, η εγκατάλειψη της “Mεγάλης Iδέας”, ο εθνικός διχασμός, επιδρούν καταλυτικά. Το πρόβλημα της αναζήτησης μιας ταυτότητας, τίθεται τόσο στην κοινωνία όσο και στην τέχνη. H «ελληνικότητα» αποτελεί το κύριο ζητούμενο για την πνευματική και εικαστική κίνηση, που χαρακτηρίζεται ως “γενιά του ’30”. H αξιοποίηση της παράδοσης, σε συνδυασμό με την αναζήτηση της θέσης της ελληνικής τέχνης στο διεθνές περιβάλλον, αποτελεί ένα διπλό στόχο.
Μέσα σε αυτόν τον ταραγμένο αλλά και δημιουργικό περίγυρο, εργάζεται ο Κόντογλου. Το στίγμα που άφησε με τη τέχνη του, ήταν βαθιά ανθρώπινο και απόλυτα αυθεντικό και γι’ αυτό είναι ορατό, ακόμα και σήμερα…».
Την επιμέλεια της έκθεσης έχει αγιογράφος Πέτρος Λαμπρινάκος ο οποίος από την πλευρά του τόνισε πως «…Η έκθεση προσκαλεί όλους μας να γνωρίσουμε τον εικαστικό και συγγραφέα Κόντογλου, αλλά ακόμη περισσότερο τον άνθρωπο Φώτη Κόντογλου. Έναν άνθρωπο απλό και ταπεινό και συνάμα απόλυτα παθιασμένο με τη ζωή. Σεβόταν και αγαπούσε το καθετί γύρω του, δενόταν με αυτό. Όλα είχαν υπόσταση και έβλεπε τη δύναμη της ζωής σε αυτά. Στον άνθρωπο, στη θάλασσα, στα βράχια, σε ένα μαμούδι, στα αγριόχορτα, στις ξεχασμένες πολιτείες και στα κάστρα, στους ξεχασμένους και λησμονημένους ανθρώπους…».
Τα έργα της έκθεσης είναι ευγενική προσφορά της Εθνικής Πινακοθήκης, του ΜΙΕΤ, της Φρόσως Γανιάρη, της Χρύσας Μπογδανοπούλου, των συλλεκτών Πέτρου και Ανδρέα Βέργου, του Μιχάλη Σκούλου και του Δημήτρη Παπαγεωργόπουλου, τους οποίους ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Πατρέων ευχαριστεί θερμά.
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός ευχαριστεί επίσης τις οικογένειες Παναγιώτη και Φώτη Μαρτίνου για την ευγενή παραχώρηση χρήσης εικαστικού ή συγγραφικού υλικού από το έργο του Φώτη Κόντογλου.
Στην έκθεση παραβρέθηκαν αντιδήμαρχοι, η πρόεδρος της κοινωφελούς «Καρναβάλι Πάτρας» Ήρα Κουρή, δημοτικοί σύμβουλοι, η βουλευτής Αχαΐας του ΣΥΡΙΖΑ – Π.Σ. Σία Αναγνωστοπούλου, ο αντιδήμαρχος Πολιτισμού του Δήμου Καλλιθέας Λάζαρος Λασκαρίδης, ο πρόεδρος του Εργατικού Κέντρου της Πάτρας Δημήτρης Μαρμούτας, ο Αιδεσιμολογιότατος πατήρ Παναγιώτης ως εκπρόσωπος του σεβασμιότατου Μητροπολίτη Πατρών κ.κ. Χρυσοστόμου.
Τα εγκαίνια της έκθεσης «έντυσε» με ήχους από την ανατολή και τη Μικρά Ασία μουσικό σύνολο του Δημοτικού Ωδείου Πατρών με τον Ευγένιο Βούλγαρη.