Η σημερινή ημερίδα για τις Δημοτικές Πινακοθήκες εκτιμάμε ότι αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία για την ανταλλαγή εμπειρίας, σκέψεων, προτάσεων που μπορούν να συμβάλλουν στον ακόμη καλύτερο σχεδιασμό, καθώς και στην αναβάθμιση του εκθεσιακού τους προγράμματος, αλλά και των δράσεών τους.
Ιδιαίτερα στις σημερινές συνθήκες η παραπέρα ενίσχυση κι αναβάθμιση του ρόλου των Δημοτικών Πινακοθηκών έρχεται να πατήσει όχι μόνο πάνω στην αντικειμενική ανάγκη η τέχνη, τα ρεύματά της, οι ιστορικές παρακαταθήκες, όπως και οι σύγχρονες αναζητήσεις των δημιουργών να διαχυθούν στην κοινωνία, αλλά απαντά και στη δύσκολη καθημερινότητα που βιώνουν από πρώτο χέρι οι εικαστικοί καλλιτέχνες και το κοινό. Δεν θα μπορούσε να συμβαίνει διαφορετικά, άλλωστε, αφού οι εικαστικοί καλλιτέχνες είναι αναπόσπαστο κομμάτι της ευρύτερης κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν, κινούνται και κατ΄ επέκταση δημιουργούν.
Η εμπορευματοποίηση της τέχνης έχει επιφέρει πολλαπλά πλήγματα στους εικαστικούς καλλιτέχνες που καθημερινά έρχονται αντιμέτωποι με τεράστια οικονομικά προβλήματα στη διαβίωσή τους, με δυσκολίες να εκθέσουν το έργο τους, που τα πνευματικά δικαιώματα των έργων τους γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης για την κερδοφορία επιχειρηματικών ομίλων και κάθε λογής μεσαζόντων. Όμως δεν είναι μόνο αυτό. Οι συνέπειες της εμπορευματοποίησης αντανακλώνται και στις δυσκολίες που αντιμετωπίζει το κοινό για να έρθει σε επαφή με τις εικαστικές τέχνες, όπως για παράδειγμα τα ακριβά εισιτήρια σε ιδιωτικές γκαλερί, μουσεία και άλλους χώρους, η έλλειψη υποδομών που θα προάγουν με επάρκεια και χωρίς φραγμούς την πολύπλευρη εικαστική παιδεία, τόσο στην Αττική, όσο και στην περιφέρεια.
Κι ακριβώς σε αυτό το σημείο αναδεικνύεται ο ρόλος των Δημοτικών Πινακοθηκών. Ρόλος που μπορεί να έχει το δικό του μερίδιο συμβολής στο καλύτερο, ουσιαστικότερο και πιο ποιοτικό άνοιγμα της τέχνης στην κοινωνία. Ως Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Πατρέων, στον οποίο υπάγεται η Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών, σε αυτή την κατεύθυνση επιχειρούμε να ξεδιπλώσουμε τη δράση μας.
Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών -Ρόλος – Μόνιμη Συλλογή έργων-Δράσεις
Η Δημοτική Πινακοθήκη Πατρών ιδρύθηκε το 1988 και είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Πολιτιστικού Οργανισμού του Δήμου Πατρέων.
Στον προγραμματισμό των δράσεών της γνωμοδοτεί επιτροπή αποτελούμενη από εικαστικούς και ιστορικούς τέχνης.
Παρά τις συνθήκες υποχρηματοδότησης και υποστελέχωσης και παρά το δοσμένο αντιδραστικό θεσμικό πλαίσιο που διέπει τη λειτουργία των Δήμων, προσπαθούμε να διασφαλίσουμε στο μέγιστο βαθμό, την ελεύθερη πρόσβαση στην τέχνη και τον πολιτισμό με άνοιγμα των εκδηλώσεων σε όλο το εύρος του Δήμου, στις γειτονιές. Επιδιώκουμε η τέχνη, ο πολιτισμός, η ιστορία να μην είναι εμπορεύσιμα αγαθά και προστιθέμενη αξία για το επιχειρείν, αλλά στην υπηρεσία του μεγάλου δημιουργού που είναι ο λαός μας.
Όπως αναφέρεται και στον κανονισμό που τη διέπει, σκοπός της σύστασης και λειτουργίας της Δημοτικής Πινακοθήκης, είναι η ανάπτυξη της εικαστικής παιδείας και της αισθητικής αγωγής, μέσω των εκθέσεων, των παράλληλων εκδηλώσεων και των εκπαιδευτικών προγραμμάτων που εκπονούνται και υλοποιούνται από το θεσμό.
Με τη λειτουργία της αποσκοπούμε στην παρουσίαση όλου του φάσματος της εικαστικής δημιουργίας, συμβάλλοντας στη γνωστοποίηση των καλλιτεχνικών κινημάτων, τάσεων και δημιουργών που έχουν ιστορικά καταγραφεί, καθώς και σε ό, τι κυοφορείται ως έκφραση των σύγχρονων αναζητήσεων και προβληματισμών.
Ο στόχος αυτός επιτυγχάνεται κάθε χρονιά με την οργάνωση θεματικών και αναδρομικών εκθέσεων Ζωγραφικής, Χαρακτικής, Γλυπτικής, Φωτογραφίας και όλων των σύγχρονων μορφών εικαστικής έκφρασης, έτσι ώστε να εκπληρώνεται η βασική παιδευτική και πολιτιστική αποστολή, που οφείλει να έχει ως Δημοτικός θεσμός.
Παράλληλα, η διαφύλαξη, η ανάδειξη κι ο εμπλουτισμός της μόνιμης συλλογής της Δημοτικής Πινακοθήκης, είτε μέσα από δωρεές καλλιτεχνών, είτε μέσα από αγορές αποτελούν προτεραιότητά μας. Ενισχύουν παραπέρα τη μουσειακή της φυσιογνωμία και ταυτότητα στο χώρο του Πολιτισμού. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια οι μόνιμες συλλογές έργων τέχνης της Δημοτικής Βιβλιοθήκης και Πινακοθήκης, που απαρτίζονται από 700 έργα τέχνης, εμπλουτίστηκαν με έργα σημαντικών καλλιτεχνών όπως: του Μιχάλη Μαδένη, του Γιάννη Κολέφα, της Ζιζής Μακρή, του Μέμου Μακρή, του Κορνήλιου Γραμμένου.
Επιδιώκουμε τα έργα αυτά που απαρτίζουν τη μόνιμη συλλογή να είναι προσβάσιμα σε όλο το λαό και στους επισκέπτες της Πάτρας και της ευρύτερης περιοχής. Με την έννοια αυτή η ταξινόμησή τους σε θεματικές ενότητες διευκολύνει όχι μόνο τον εκθεσιακό προγραμματισμό μας σε ότι αφορά στη μόνιμη συλλογή, αλλά δίνει τη δυνατότητα να είναι προσβάσιμη ακόμη και σε νέους ερευνητές. Σε αυτή την κατεύθυνση δίνουμε βάρος στη συγκέντρωση κι ανάδειξη έργων από καλλιτέχνες που κατάγονται, ζουν ή εργάζονται στην Πάτρα, που αποτελούν κομμάτι της ζωής της πόλης, αποτυπώνοντας τη ζωή, τους προβληματισμούς τους σε όλες τους τις εκφάνσεις.
Για παράδειγμα, είναι ιδιαίτερης σημασίας οι εκθέσεις που πραγματοποιήθηκαν στη Δημοτική Πινακοθήκη σαν κι αυτή για τον πατρινής καταγωγής Κορνήλιο Γραμμένο που βρίσκεται σε εξέλιξη αυτό το διάστημα, δίνοντας τη δυνατότητα στο κοινό και σε σχολεία της πόλης να έρθουν σε επαφή με το πολύπλευρο και σημαντικό έργο του. Αντίστοιχα, τέτοιες εκθέσεις πραγματοποιήθηκαν και τα προηγούμενα χρόνια για τον γλύπτη Μέμο Μακρή, τον γλύπτη Διονύση Γερολυμάτο, τον ζωγράφο Γρηγόρη Παπαθεοδώρου, οι ομαδικές εκθέσεις με σύγχρονους πατρινούς εικαστικούς κ.ο.κ.
Μια άλλη πλευρά, που επίσης μας ενδιαφέρει και κυρίως υπό το πρίσμα ότι η τέχνη είναι κάτι το ζωντανό και στηρίζεται στην αλληλεπίδραση, είναι το να αναπτύξουμε και το ερευνητικό – μελετητικό κομμάτι παράλληλα με την εκθεσιακή μας δραστηριότητα.
Για παράδειγμα η έκθεση που προετοιμάζουμε για τον Φώτη Κόντογλου δεν είναι μια απλώς αφιερωματική έκθεση. Σκοπεύουμε μέσα από παράλληλες δράσεις να αναδείξουμε – μεταξύ άλλων – την άμεση επιρροή που άσκησε ο Κόντογλου στην ελληνική εικαστική παραγωγή (πχ Τσαρούχης, Εγγονόπουλος κ.α.), αλλά και το πως αυτό εκφράστηκε και σε εικαστικούς που είχαν καταγωγή, έζησαν, δημιούργησαν στην πόλη και που η Πινακοθήκη έχει έργα τους, με χαρακτηριστική περίπτωση τον Ανδρέα Βουρλούμη, που ήταν μαθητής του Κόντογλου κι επηρέασε με τη σειρά του κι άλλους εικαστικούς.
Επιδιώκουμε, επίσης, να δίνουμε σταθερά βήμα έκφρασης σε νέους δημιουργούς, συμβάλλοντας στην ακόμη μεγαλύτερη εξωστρέφεια της Πινακοθήκης και στην κατανόησή της ως ένα ζωντανό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας. Σε αυτό το πλαίσιο οργανώνουμε συζητήσεις, εκθέσεις, αναπτύσσουμε κοινές δράσεις με φορείς εικαστικών όπως το Επιμελητήριο Εικαστικών Τεχνών Ελλάδας, η Ένωση Εκπαιδευτικών Εικαστικών Μαθημάτων Αχαϊας κ.λπ.
Ο Πολιτιστικός Οργανισμός στα τρία χρόνια της πανδημίας όχι μόνο δεν κατέβασε ρολά, αλλά κόντρα στις αρνητικές συνθήκες που διαμορφώθηκαν με ευθύνη της κυβέρνησης, συνέχισε και συνεχίζει τις δράσεις του και την παραγωγή πολιτισμού.
Μόνο σε επίπεδο εικαστικών παρεμβάσεων τα τελευταία δύο χρόνια η δημοτική πινακοθήκη, πραγματοποίησε πλήθος εκδηλώσεων διοργανώνοντας εκθέσεις, ημερίδες, ξεναγήσεις και εκδόσεις βιβλίων.
Η αναδρομική έκθεση ζωγραφικής «Γρηγόρης Παπαθεοδώρου», η Έκθεση σχεδίων και χαρακτικών Ζιζή Μακρή «Η Ελλάδα της», η 1η Διαδικτυακή Εικαστική Έκθεση (Συμμετείχαν 50 καλλιτέχνες), η Έκθεση αρχειακού και επετειακού υλικού για τον εορτασμό απελευθέρωσης της Πάτρας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής, Υπαίθρια Εικαστική Δράση «Τέχνη στην πόλη – τέχνη για την πόλη», η έκθεση “ARTISTSWITHOUTBORDERS .PAPERNOLIMIT“Illusion / Illusion 10 +10 Με την συμμετοχή Ελλήνων και Πολωνών καλλιτεχνών, η Έκθεση Εικαστικών 200+ 1821 – 2021» αποτελούν ένα μέρος μόνο των δράσεων της Δημοτικής Πινακοθήκης.
Θα αποτελούσε μεγάλη παράληψη να μην αναφερθώ στην Ημερίδα 200 Χρόνια από την Επανάσταση του ’21 «Το αποτύπωμα της Επανάστασης του 1821, στην Κοινωνία, την Τέχνη και τον Πολιτισμό», που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης «Η Αχαΐα στην επανάσταση του 1821».
Οι τοποθετήσεις των εισηγητών συγκεντρώθηκαν και αποτελούν ένα ξεχωριστό υλικό που φιλοξενείται σε σχετική έκδοση με αντίστοιχο τίτλο στην οποία προχώρησε ο Πολιτιστικός οργανισμός.
Από τη Δημοτική Πινακοθήκη εκδόθηκαν επίσης έντυπα και κατάλογοι, που αφορούσαν στις εκθέσεις, Γρηγόρης Παπαθεοδώρου, την έκθεση ζωγραφικής, Ζιζή Μακρή «Η Ελλάδα της», την Έκθεση Σχεδίων και χαρακτικών “ARTISTSWITHOUTBORDERS .PAPERNOLIMIT” Illusion / Illusion 10 +10 POLAND –GREECE
Δημιουργήθηκε ειδικός διαδικτυακός τόπος για την προβολή της πρώτης διαδικτυακής έκθεσης ενώ αξιολογήθηκε θετικά πρόταση της Δημοτικής Πινακοθήκης από το Υπουργείο Πολιτισμού και εγκρίθηκε επιχορήγηση με το ποσό των 40.000, σύμφωνα με την οποία θα πραγματοποιηθεί μέσα στο 2022 ψηφιακή καταγραφή και αξιοποίηση της μόνιμης συλλογής έργων τέχνης, του εκδοτικού αρχείου και Ανάπτυξη ψηφιακών εφαρμογών.
Επιστέγασμα όλων αυτών αποτελούν δράσεις της Δημοτικής Πινακοθήκης, οι οποίες με τη μορφή ενοτήτων συνδέονται με την κοινωνία και τις ανάγκες της.
Δράσεις σύνδεσης Δημοτικής Πινακοθήκης με την κοινωνία των πολιτών
Α. Τέχνη στην πόλη – τέχνη για την πόλη
Με τον τίτλο «τέχνη στην πόλη – τέχνη για την πόλη», περιγράφουμε την ενότητα υπαίθριων εκθέσεων που ξεκινήσαμε από το τέλος του 2020 και συνεχίζεται έως σήμερα.
Ο στόχος μας είναι πολλαπλός. Μέσα από τη συγκεκριμένη δράση θέλουμε να ενισχύσουμε την εξής αμφίδρομη και ουσιαστική σχέση: αφενός το κοινό να ενισχύσει τους δεσμούς του με την Πινακοθήκη, αφετέρου η Πινακοθήκη να ανοιχτεί περισσότερο στις γειτονιές, στην καθημερινότητα του κόσμου. Να αναδειχθεί, με σεβασμό πάντα στην εικαστική δημιουργία, ότι η τέχνη όχι μόνο δεν είναι ξεκομμένη από την καθημερινή πραγματικότητα που βιώνουμε, αλλά απεναντίας μπορεί να συμβάλλει ώστε να δώσει διέξοδο, ανάσα, να προβληματίσει, να κινητοποιήσει, να εκπαιδεύσει τόσο το νου, όσο και το βλέμμα.
Στο πλαίσιο αυτό, αναπαραγωγές έργων Ελλήνων – και μεταξύ αυτών και αρκετών Πατρινών – εικαστικών, που ανήκουν στη μόνιμη συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης, τοποθετούνται στις στάσεις των λεωφορείων, και σε πλατείες, ώστε να ενεργοποιήσουν μια νέα διάσταση στην καθημερινή μας μετακίνηση, προσδιορίζοντας ταυτόχρονα μια πολιτιστική διαδρομή, αποτελώντας επιμέρους τμήματα μιας συνολικής έκθεσης εκτεινόμενης σε όλη την πόλη.
Β. Η τέχνη και ο πολιτισμός δίπλα στους συνανθρώπους μας
Συνεργαζόμαστε με τις κοινωνικές δομές του Δήμου που στηρίζουν ευάλωτες ομάδες συνανθρώπων μας, όπως είναι το Βοήθεια στο σπίτι, τα Συσσίτια, ο Ξενώνας Φιλοξενίας Αστέγων, το Λαϊκό Φροντιστήριο Αλληλεγγύης. Έργα ζωγραφικής με την επιμέλεια των Εικαστικών του Εργαστηρίου μας, κοσμούν τον Ξενώνα Αστέγων. Εικαστικές παρεμβάσεις υπάρχουν στο Πολεμικό Καταφύγιο των Υψηλών Αλωνίων, όπου υπάρχει μόνιμη έκθεση ιστορικής μνήμης αφιερωμένη στην αντιφασιστική πάλη του πατραϊκού λαού. Ευχετήριες κάρτες ζωγραφισμένες από τα μαθητικά τμήματα του Εικαστικού Εργαστηρίου, ταξίδεψαν το 2021 σε σχολεία στις πυρόπληκτες περιοχές Βόρεια Εύβοια.
Έργα τέχνης θα κοσμούν το κτίριο και το αίθριο του νέου Δημαρχείου της πόλης, δίνοντας την δυνατότητα στους επισκέπτες και τους δημότες να έρθουν σε επαφή μαζί τους.
Γ. Επαφή των νέων με τις εικαστικές τέχνες
Σε συνεργασία με τα Τμήματα Πολιτιστικών θεμάτων Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Αχαΐας, οργανώνονται εκπαιδευτικά προγράμματα, μέσω των οποίων, επιδιώκεται αφενός μεν η εξοικείωση των μαθητών με τους μουσειακούς χώρους αφετέρου δε η γνωριμία τους με τα έργα Τέχνης, ώστε η επίσκεψη να αποτελέσει για τους συμμετέχοντες ψυχαγωγία και διδακτική εμπειρία.
Παράλληλα με την λειτουργία του εικαστικού εργαστηρίου μας και των τμημάτων ζωγραφικής, κεραμικής και αγιογραφίας, δίνουμε την δυνατότητα σε όλες τις ηλιακές ομάδες να έρθουν σε επαφή με τις τέχνες.
Στο πλαίσιο του παιδευτικού της ρόλου η Πινακοθήκη, συνεργάζεται με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα για την πραγματοποίηση των πρακτικών ασκήσεων των φοιτητών.
Δ. Υπαίθριο Συμπόσιο Γλυπτικής
Για ένα μήνα η Πάτρα μετατράπηκε σε «κοιτίδα» της γλυπτικής μέσα από τη διοργάνωση του Διεθνούς Συμποσίου Γλυπτικής με θέμα «1922-2022, πρόσφυγες».
Δέκα καλλιτέχνες από την Ελλάδα και το εξωτερικό σμίλεψαν δέκα μαρμάρινους όγκους, φιλοτεχνώντας αντίστοιχα γλυπτά, τα οποία έμειναν στην πόλη και συνθέτουν ήδη μια υπαίθρια γλυπτοθήκη. Η διαδικασία φιλοτέχνησης των έργων ήταν ανοιχτή για το κοινό και μέσω προγραμματισμένων ομαδικών επισκέψεων, οι γλύπτες συνομιλούσαν με τους ενδιαφερόμενους.
Συνοψίζοντας
Ως Δημοτική Αρχή η προτεραιότητά μας στον τομέα της τέχνης και του πολιτισμού αποτυπώνονται και στη λειτουργία της Δημοτικής Πινακοθήκης προσπαθώντας να αναπτύξουμε μέσα και από αυτή τη δομή το ενδιαφέρον για την αληθινή τέχνη, παίρνοντας ιδιαίτερα μέτρα, αυτή να φτάνει στους νέους ανθρώπους. Να βγαίνει έξω από το πλαίσιο μιας αίθουσας και να παρουσιάζεται στις γειτονιές της πόλης. Για μας σημασία έχει η τέχνη να προβληματίζει, να αφυπνίζει, να είναι χρήσιμη κοινωνικά.
Σας ευχαριστούμε θερμά για την πρόσκληση και την συμμετοχή μας στην ημερίδα.
Ζητούμενο είναι μέσω τέτοιων ενεργειών, η δημιουργία των κατάλληλων προϋποθέσεων για τη συμπαραγωγή εκθέσεων με άλλες Δημοτικές Πινακοθήκες, τον δανεισμό έργων ή ενοτήτων των μόνιμων συλλογών για την προβολή τους σε όλη την Ελλάδα, η συνεργασία προσωπικού καθώς και η ενημέρωση σε θέματα για την τέχνη.